نام کشور

جمهوری قزاقستان

پرچم قزاقستان

پایتخت و شهرهای مهم :

شهر آستانه به عنوان پایتخت و شهرهای آلماتی، کاراگاندا، چیمکنت، سمی پالاتنیسک، ترکستان و بندر آکتائو از مهمترین شهرهای جمهوری قزاقستان هستند.

جغرافیای کشور قزاقستان

قزاقستان متشکل است از تختال کم ارتفاع (استپ) وسیعی در وسط آسیای میانه . در غرب جلگه های مجاور دریای خزرتا کمتر از سطح دریا ارتفاع دارد . ارتفاعات شامل رشته تپه هایی در شمال وسلسله کوهستانی شامل تین شان در جنوب و شرق است . قله خان تِنگری با ۶٫۳۹۸ متر ارتفاع بلندترین نقطه‌ی کشور است . قزاقستان چندین دریاچه‌ی نمک دارد ، از جمله دریاچه‌ی آرال که به دلیل استفاده‌ی بیش از اندازه از آب رودهای منتهی به آن در حال کوچک شدن است . بیابانها شامل صحرای قیزیل قوم در شمال کشور ، قره قوم در مرکز و بارسوکی در شمال است . رود مهم : سیر دریا ۳٫۰۱۹ کیلو متر . آب و هوا :‌ از خصوصیات آب و هوای قزاقستان ، زمستانهای شدیداً سرد و تابستانهای داغ است . میزان بارندگی پایین است و بین ۲۰۰ میلی متر در شمال تا ۵۰۰ میلی متر و بیشتر در جنوب شرقی متغیر و مقدار بارندگی در بیابانها ناچیز است

قزاقستان

زبان و خط رسمی:

زبان های رایج در جمهوری قزاقستان، قزاقی و روسی است که البته فضای عمومی کشور بیشتر در اختیار زبان روسی است.

زبان قزاقی از گروه زبان های ترکی ست که بسیاری از واژگان آن از زبان های دیگر مثل: عربی، فارسی، مغولی و روسی اخذ گرفته شده است.

در نوشتار نیز، قزاقان با حروف سیریلیک و لاتین می نویسند. زبان قزاقی که زبان مردم قزاق و زبان ملی این کشور است، زبانی است از زیرگروه شرقی زبان‌های ترکی‌تبار که خود زیر شاخه ای از زبانهای آلتای است. از نزدیکترین زبانها به قزاقی، زبان کشور همسایه قرقیزی است.

زبان روسی با توجه به سابقه ی تاریخی و حضور گسترده خود همچنان موقعیت زبان رسمی (در قانون اساسی قزاقستان از اصطلاح زبان ارتباطات بین‌المللی استفاده شده ‌است) را حفظ کرده‌است. زبانهای اوکراینی، تاتاری، قرقیزی، اویغوری، ازبکی، باشقیری، فارسی تاجیکی، آلمانی، کره‌ای، ترکمنی، ارمنی و مغولی تنها تعدادی از مهمترین زبانهایی هستند که بزرگترین اقلیت‌های قومی این کشور به آنها سخن می‌گویند. البته بسیاری از اقلیت‌های قومی قزاقستان برای داشتن زبان مشترک به جز روسی، زبان قزاقی را هم می‌دانند. آموزش زبان انگلیسی به عنوان زبان بین‌المللی در سالهای اخیر افزایش یافته است.

آلماتی قزاقستان

تعداد جمعیت ، توزیع دینی، مذهبی و قومی آن :

جمهوری قزاقستان چهارمین جمهوری در بین جمهوری های مستقل مشترک المنافع از لحاظ فراوانی جمعیت می باشد. این جمهوری ملیت های گوناگونی را درخودجای داده است. بر اساس آخرین سرشماری، جمعیت قزاقستان ۵۲۶/۴۶۴/۱۸ نفر می باشد. همچنین باوسعت ۳۰۰/۷۱۷/۲ کیلومتر مربع، هشتمین کشور جهان و دومین جمهوری از جمهوری های شوروی سابق به حساب می آید. پایتخت آن،‌آلماتی است که بزرگترین و پرجمعیت ترین شهر قزاقستان محسوب می شود. ولی چند سالی است که پایتخت به « آستانه » انتقال یافته که در شمال کشور و در مناطق عمدتاً روس نشین قرار دارد. با این حال، پایتخت فرهنگی قزاقستان همچنان شهر آلماتی است.

قزاقستان در میان کشورهای مستقل مشترک المنافع،‌تنها جمهوری ای است که نژاداصلی آن یعنی قزاق ها – خود در اقلیت قرار دارند.( چیزی حدود ۴۴% کل جمعیت )، در حالی که روس ها بزرگترین اقلیت قومی این جمهوری هستند. قریب به ده هزار نفر از قزاقان در شمال ایران ( در شهرهای گرگان وگنبد و آق قلا ) زندگی می کنند که محصول مهاجرت های اجباری دوران استالین هستند. قزاق ها از نسل قبایل ترک ومغول اند که سابقا مشی زندگی آنها بر اساس ‌ ارزش های قومی و قبیله ای و آیین شمنی از ادیان ابتدایی استوار بوده است. از اوایل قرن بیستم به سرعت، پذیرای فرهنگ روسی شدند و اکنون موج فزاینده ی غربگرایی، هویت اصلی آنان را تهدید می کند. جمهوری قزاقستان درروز ۱۶ دسامبر ۱۹۹۱ اعلام استقلال نمود و جمهوری اسلامی ایران ، پس از آمریکا – دومین کشوری بود که استقلال آن را به رسمیت شناخت و در تاریخ ۹/ بهمن /۱۳۷۰ سفارت خود را در آلماتی افتتاح نمود. قزاق ها نیز به نوبه ی خود در بهمن ماه ۱۳۷۲ به گشایش سفارتشان در تهران توفیق یافتند.

ساختار سیاسی

حکومت قزاقستان دمکراتیک و از نوع جمهوری ریاستی است. رئیس جمهور در راس کشور و دولت قرار دارد. قدرت اجرایی دست دولت بوده و قدرت قانونی دست پارلمان می‌باشد. در حال حاضر، رییس جمهور این کشور نورسلطان نظربایف است که در ۴ دسامبر ۲۰۰۵ میلادی انتخاب شد. نظام سیاسی در این کشور، جمهوری با دو مجلس سنا و مؤسسان است و رئیس جمهور در راس قوا قرار دارد.

قزاقستان

احزاب و یا گروههای مهم و تاثیرگذار:

صورتی از دموکراسی در این جمهوری جاری است و احزاب، نقش سخنگویان جامعه را بازی می کنند. به موجب قانون اساسی قزاقستان، حقوق احزاب و جمعیت های سیاسی تا جایی که مخل قانون و جامعه نباشند، تضمین گردیده است و فعالیت هایشان در چارچوب قانون و در جهت حفظ منافع ملی کشور خلاصه می شود. حزب سوسیالیست قزاقستان، حزب جمهوری قزاقستان، حزب کنگره ی خلق، حزب وحدت مردم قزاقستان و حزب آثار ( همیاری ) که توسط دختر رئیس جمهور فعلی اداره می شود، از احزاب مهم این کشور هستند.

جریانهای سیاسی موجود

الف – جریان ملی گرا با تکیه بر ناسیونالیسم قزاقی

ب – جریان غرب گرا با رویکردهای غربی در پوشش آموزش

ج – جریان اسلام گرا با رویکردهای دینی از جمله حجاب اسلامی و آموزش های دینی

– کشورهای طرف رابطه سیاسی به ترتیب اولویت:

روسیه، چین، آمریکا، کره ی جنوبی، ژاپن، مصر، ایران، عربستان سعودی، امارات متحده ی عربی، اسرائیل و کشورهای همسایه‌ی پیرامون.

تاریخچه مختصر، چگونگی و میزان رابطه با ج.ا.ایران

روابط قزاقستان و جمهوری اسلامی ایران رو به پیشرفت بوده و همواره از بالا بردن مبادلات اقتصادی ایران و قزاقستان صحبت می‌شود. قزاقستان قصد پیشرفت اقتصادی در سایه همگرایی‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دارد. علاوه بر موضوعات اقتصادی در زمینه روابط مدنی نیز توافقاتی میان دو کشور صورت گرفته است. از سویی کارشناسان بر این باورند که با روی کار آمدن پوتین در روسیه به نحوی ، استراتژی وی در کنار آمدن با اسلام و گسترش روابط اقتصادی با ایران و کشورهای اوراسیای مرکزی همراه خواهد بود .

ساختار فرهنگی

مراکز و نهادهای فرهنگی دولتی:

آکادمی علوم، آکادمی ملی هنر، هنرستان عالی موسیقی، اتحادیه ی نویسندگان، کتابخانه ی ملی، موزه ی مرکزی دولتی، انجمن قزاقان جهان، مرکز فرهنگی اقلیت های ملل، انستیتو دائره المعارف قزاق، و انجمن زنان مسلمان.

جریانهای فرهنگی و اجتماعی

آلماتی قزاقستان

جریان های ملی گرایانه، جریان های غرب گرایانه ، جریان های اسلام گرایانه

ویژگی چندقومیتی قزاقستان در هنر و فرهنگ این کشور بازتاب یافته است. فعالیت‌های فرهنگی و هنری قزاقستان را می‌توان در دو دسته گسترده سنتی و غربی دسته بندی کرد.

فرهنگ و هنر سنتی که با نوع زندگی ساکنان عمدتاً قزاق و البته کره‌ای‌ها و اویغورها و اقوام کوچکتر این سرزمین مرتبط است؛ همانند شعرها، آهنگ‌ها و … که با سازهای سنتی آنان اجرا می‌شود، همچون فرش‌ها و پارچه‌های دست بافت و صنایع دستی گوناگون که در طول قرن‌ها در این سرزمین به حیات خود ادامه داده و پیشرفت کرده‌اند.

گروه غربی شامل انواع هنرهایی می‌گردد که روس‌ها از ابتدای قرن بیستم به منطقه آوردند. مانند تئاتر، موسیقی کلاسیک و … سینما، تلویزیون و ادبیات روسی می‌گردند.

البته همه این انواع فرهنگی و هنری در میان قزاق‌ها به مقبولیت کامل دست نیافتند. اما در نتیجه سیاستهای حکومت بلشویکی اتحاد شوروی، قزاقستان در دهه‌های گذشته پذیرای جمعیت بزرگی از روس‌ها و اقوام غیر قزاق بوده است، به گونه‌ای که قزاق‌ها در سرزمین خودشان به یک اقلیت بدل شدند.

جایگاه موسسات غیر دولتی(سمن ها) در جامعه و موسسات فعال و تاثیرگذار در زمینه فرهنگی:

موسسات غیر دولتی امروزه در قزاقستان در حال گذار از اهمیت برخوردار است. از جمله ی این موسسات ” اتحادیه ی زنان مسلمان قزاقستان ” است. دیگر موسسه ی غیر دولتی ” سازمان مردم نهاد زبان قزاقی ” می‌باشد که پیرامون ویژگی های زبانی قوم قزاق فعالیت می کند. همین طور، انجمن دوستی قزاقستان و ترکیه و انجمن دوستی ایران و قزاقستان از جمله موسسه های مردم نهاد فعال در جمهوری قزاقستان هستند. اتحادیه ی زنان مسلمان در خصوص حجاب اسلامی در این کشور، مواضع تاثیرگذاری داشته و دارد. اتحادیه ی روزنامه نگاران حرفه ای نیز به عنوان یک موسسه ی غیر دولتی فعالیت می کند.

جایگاه و کارکرد رسانه های گروهی (رادیو و تلویزیون، مطبوعات و اینترنت) در جامعه، مهمترین رسانه ها و تیراژ مطبوعات:

امروزه در کشور قزاقستان، بیش از دویست روزنامه و هفته نامه و ماهنامه چاپ می شود که بیشتر در زمینه های سیاسی، تبلیغاتی، مذهبی، زنان، جوانان و کودکان، ورزشی و فرهنگی است. نشریات روزانه و هفتگی مهم قزاقستان، “زمان” ، ” یکمن “، ” قزاق ادبیاتی “، ” ترکستان “، ” اویغور آوازی “، ” آلماتی آقشامی “، ” ژاس آلاش ” و ” آلتین اوردا ” می باشد. تیراژ این نشریات از ۵۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ است. موضوع نشریه ی ” قزاق ادبیاتی ” چنانچه از نامش پیداست بیشتر مسائل ادبی و فرهنگی و هنری را پوشش می دهد. ضمنا اداره ی مفتیات قزاقستان، نشریه ی ماهانه ی ” مسلمان ” را منتشر می نماید.

وضعیت انتشار کتاب و کتابخوانی:

در سرتاسر جمهوری قزاقستان، کتابخانه های عمومی زیادی وجود دارد و هر سال، بیش از دویست هزار عنوان کتاب و نشریه ی فصلی و روزانه به موجودی کتابخانه ها اضافه می شود. قزاق ها تحت تاثیر روس ها از هر فرصتی برای کتاب خواندن استفاده می کنند. کتابخانه ی ملی قزاقستان، معتبر ترین نهاد فرهنگی و علمی در این جمهوری به شمار می رود.

نظام آموزشی:

نظام فرهنگی و آموزشی در مدارس قزاقستان شامل دوره های ابتدایی و متوسطه است. تحصیلات تا دوره ی متوسطه، رایگان و اجباری ست و از سن هفت سالگی شروع می شود. پیش از انقلاب اکتبر، دو نوع مدرسه در قزاقستان وجود داشت : مدارس روسی و مدارس و مکتب خانه های دینی که اکثرا در جنوب و جنوب شرقی کشور رواج داشت. اما در حال حاضر، مدارس در قزاقستان به مدارس روسی و مدارس قزاقی تقسیم می شوند. زبان آموزشی در مدارس روسی، روسی است و در مدرسه های قزاقی به زبان قزاقی است. زبان های خارجی همچون انگلیسی، آلمانی، فرانسوی و عربی و اخیرا فارسی نیز در برخی از مراکز دانشگاهی تدریس می شود.

آموزش قزاقستان

نرخ سواد:

از برکات آموزش اجباری و رایگان در جمهوری قزاقستان، نرخ سواد برابر است با ۴ / ۹۹ درصد که زنان نیز از نرخ باسوادی بالایی برخوردارند.

وضعیت آموزش عالی و مراکز مهم دانشگاهی:

آموزش عالی در مراکز و دانشگاه ها صورت می گیرد و همه ی دوره های آموزش عالی به نوعی از تخصص منتهی می شود. تحصیلات دانشگاهی به صورت روزانه، شبانه و مکاتبه ای انجام می گیرد و بیشتر دانشجویان از شهریه و مقرری بهره مند هستند. صلاحیت ورود داوطلبان به آموزش عالی به وسیله ی آزمون ورودی سنجیده می شود. قزاق ها سهم بیشتری از دانشجویان را در آموزش عالی نسبت به دیگر جمهوری ها دارند. دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی، بیشتر در رشته های حقوق، بیولوژی، شیمی ، فیزیک، ریاضی، جغرافی، شرق شناسی، مکانیک، تاریخ و مردم شناسی، زبان شناسی، روزنامه نگاری، فلسفه و علوم سیاسی، اقتصاد، جامعه شناسی و موسیقی و ورزش فعال هستند. در حال حاضر، دانشگاه الفارابی در آلماتی قزاقستان بزرگترین نهاد فرهنگی و آموزشی به حساب می آید. دانشگاه آبلای خان، دانشگاه بین المللی روزنامه نگاری، دانشگاه خواجه احمد یسوی ( قزاق – ترک ) در شهر ترکستان، دانشگاه اوراسیا در شهر آستانه ( پایتخت جدید قزاقستان )، انستیتو زبان عرب در شهر چیمکنت در جنوب قزاقستان، دانشگاه آبای و دانشگاه تربیت معلم از جمله نهادهای فرهنگی و آموزشی مهم در این جمهوری هستند.

برای دست یابی به دانش و تکنولوژی جدید روز، دانشگاه ها نقش اصلی را ایفا می کنند. در قزاقستان حدود ۱۵۰ موسسه آموزش عالی وجود دارد و اغلب آن ها مجهز به تکنولوزی کارآمد روز از جمله سایت های کامپیوتری است. کاربرد تجهیزات آموزشی پیشرفته علاوه بر دانشگاه ها در مدارس این کشور نیز مورد توجه مسوولان است. استفاده از استادان خارجی در رشته های گوناگون و تربیت نیروهای متخصص از جمله اهداف اصلی است.برای تکمیل پروژۀ جذب تخصص روز علاوه بر بکارگیری استادان خارجی ، به دانشجویان مستعد بورسیه های تحصیلی خارج از کشور (بولاشاک) اعطا می شود. قزاقستان منتظر بازگشت نیروهای تحصیل کرده خود است تا با بکار گیری آنان در مدیریت های مختلف تحولی اساسی در توسعه همه جانبه این کشور محقق گردد. در سال های اخیر بورسیه های دولتی افزایش چشمگیری داسته است. در دانشگاه های قزاقستان بیش از دویست گروه علمی و آموزشی در دانش های گوناگون مشغول فعالیت است. دانشگاه «نظر بایف» نمونه و الگویی برای دانشگاه های قزاقستان است که در آن مدل نوآوری و خلاقیت آموزشی با متدهای جدید به کار گرفته می شود. نکته قابل توجه و مهم این است که جهت گیری آموزش دانشگاهی تماما بر اساس نیاز سنجی بخش های مختلف تولیدی و فرهنگی و بازار کار و نیاز اجتماعی است . از این رو هیچ فارغ التحصیلی بدون نیاز اجتماع به تخصص او تربیت نمی شود.

در قزاقستان بیست مرکز برای شناسایی استعدادهای درخشان راه اندازی شده است.این مراکز استعدادهای درخشان را شناسایی و راهی دانشگاه های ویژه می کنند. بنابر سیاست گذاری رییس جمهور جهت گیری دانشگاه ها باید در راستای فعالیت های نوآورانه باشد. از اهداف کوتاه مدت دانشگاهی در قزاقستان رسیدن به استانداردهای جهانی است. به این منظور ارتقاء دست کم دو دانشگاه به رتبه بهترین دانشگاه های جهان مد نظر مسوولان قراردارد.

استفاده از ظرفیت اقتصادی مردمی در راستای توسعه دانشگاه نیز از اهداف آموزش عالی در این کشور است. به این منظور بخشی از آموزش دانشگاهی در قزاقستان غیر دولتی و با هزینه خانواده ها صورت می گیرد.دولت برای این مقصود آموزش های ویژه ای برای خانواده ها در نظر گرفته و سیستمی طراحی و به خانوده ها اموخته شده که در آن به پس اندازهای مالی ویژۀ فرزندان شان در سطح آموزش عالی مبادرت می نمایند. دانشگاه های قزاقستان اختیارات قابل توجهی در عقد قراردادهای فی مابین در زمینه تبادل استاد و دانشجو با سایر کشورها دارند. این امر بزودی تحول بزرگی در ارتقا سطح آموزش و جذب تخصص در این کشور خواهد داشت.

طبق آمارهای رسمی از هر ۳۷ فارغ التحصیل مقطع دکترا در علوم مختلف تنها یک نفر به تدریس و استادی در دانشکاه مشغول شده و بقیه مستقیماً وارد بازار کار و تولید می شوند. این خود نشان دهندۀ هدف مند بودن آموزش عالی در قزاقستان است.

از ویژگی های فعالیت های دانشگاهی در قزاقستان توجه به امور فرهنگی و فوق برنامه است. دانشجویان ضمن فراگیری علوم در رشته های تخصصی مبادرت به آموزش و تجربۀ هنرهای دلخواه خود می کنند. برنامه های جذاب مسابقات هنری از جمله موسیقی ، رقص ، نمایش ، آوازخوانی ، مسابقات ورزشی و… از فعالیت های روزمره دانشگاهی است . از این رو دانشگاه در قزاقستان جاذبه های بسیاری برای دانشجویان دارد.

مراکز و نهادهای آموزشی دولتی :

دانشگاه آبلای خان، دانشگاه بین المللی روزنامه نگاری، دانشگاه خواجه احمد یسوی ( قزاق – ترک ) در شهر ترکستان، دانشگاه اوراسیا در شهر آستانه ( پایتخت جدید قزاقستان )، انستیتو زبان عرب در شهر چیمکنت در جنوب قزاقستان، دانشگاه آبای ، دانشگاه الفارابی و دانشگاه تربیت معلم دختران (ژنپی)از جمله نهادهای فرهنگی و آموزشی مهم در این جمهوری هستند.

ساختار دینی و مذهبی

مردم قزاق مسلمان حنفی مذهب هستند. آنها خیلی دیر (قرن نوزدهم) مسلمان شدند وحتی پس از قبول اسلام‌، ‌عقاید و شعائر بت پرستی در میان آنان رواج داشت. اسلام توسط روحانیون تاتار به این سرزمین راه یافت و جالب آنکه روس ها موافق این رویکرد (مسلمان شدن قزاق ها) بودند . قزاقستان ، کشوری لائیک است و مبنای قوانین در آنجا بر پایه ی شریعت نیست، ولی به اعتبار اکثریت مسلمان جامعه، نهادهای رسمی دینی به مسائل و دغدغه های دینی مردم می پردازند.

مسجد نور در شهر آستانه قزاقستان

قزاقستان
دانشگاه قزاقستان

مسجد نور آستانه، مسجدی در شهر آستانه، پایتخت قزاقستان است که بزرگترین مسجد قزاقستان و بزرگترین مسجد در آسیای مرکزی محسوب می شود.

ارتفاع ۴۰ متری آن نمادی از سن حضرت محمد (ص) در هنگام بعثت و ارتفاع ۶۳ متری مناره های آن نمادی است از سن مبارک آن حضرت هنگام وفات می باشد . این مسجد اعظم در حاشیه رودخانه و در بخش غربی شهر آستانه قرار دارد . ساخت و ساز این بنا برای اولین بار در ماه مارس سال ۲۰۰۵ آغاز شد و در سال ۲۰۰۸ گشوده شد.

در واقع این مسجد هدیه ای بود از طرف «نور سلطان نظربایف» و «امیر قطر» به رئیس جمهور قزاقستان به پاس همکاری سه کشور . مسجد نور آستانه ظرفیت پنج هزار نمازگزار در داخل مسجد و دو هزار نفر در خارج از مسجد را داراست ..

قزاقستان
مسجد نور آستانه قزاقستان

رابطه فرهنگی با جمهوری اسلامی ایران

قزاقستان به عنوان بزرگترین جمهوری آسیای مرکزی، مناسبات دوستانه و حسنه ای با ایران دارد و دولتمردان قزاق بر این روند تأکید می ورزند. تفاهم وتقارب فرهنگی وتاریخی میان ملت های ایران و قزاقستان،موجب ایجاد فضای مودت آمیزی در روابط فرهنگی شده که تاکنون فراز و فرودهایی نیز داشته است. جنوب قزاقستان امروزی که یکی از کانون های قدیمی تصوف در آسیای مرکزی است، قدمتی بیشتر از سایر نقاط این جمهوری نوپا در گرایش به اسلام دارد. ساکنین این نواحی بر پایه ی تعالیم صوفی صافی « خواجه احمد یسوی » عارف نامدار ترک که به « پیر ترکستان » معروف است، با عناصر فرهنگ ایرانی و اسلامی سازش عمیق تر و جدی تری دارند.