نام کشور: ازبکستان
نوع حکومت: جمهوری پارلمانی
پایتخت: تاشکند
شهرهای مهم: سمرقند- بخارا- اندیجان
زبان و خط رسمی: ازبکی/ روسی – الفبای لاتین
تعداد جمعیت: ۲۸ میلیون نفر
واحد پول: سوم (UZS)
مساحت: ۴۴۷،۴۰۰کیلومتر مربع
دین رسمی و توزیع دینی، مذهبی و قومی آن: ۸۸ درصد از مردم ازبکستان مسلمان هستند که اغلب آنها شیعه مذهب و بقیه حنفی مذهب می باشند
ترکیب کلی مذهبی و قومی
شیعه ، حنفی ، کاتولیک ، ارتودکس ، پروتستان ، ادونیست ، بابتیستها
ترکیب جمعیتی ازبکستان شامل ۸۰٪ ازبک، ۵/۵٪ روس، ۵ تا ۵/۵٪ تاجیک. طبق آمارهای دولت ازبکستان، ۳٪ قزاق، ۵/۲٪ قره قالپاق، ۵/۱٪ تاتار و ۵/۲٪ نیز از سایر اقوام تشکیل میدهند.برخلاف آمار رسمی فارسی زبانان ازبکستان ۳۰ تا ۴۰ درصد برآورد شدهاند. در این کشور بیشتر از ۷۰ قوم و ملیت ساکن هستند .
زنان بیش از نیمی از جمعیت این کشور را تشکیل می دهند . ۸۰ درصد زنان و دختران شاغل می باشند. از ویژگی های سیستم آموزش و پرورش در شوروی سابق فراگیر بودن و یک سطح بودن آن بود که ازبکستان نیز یکی از وارثان آن سیستم می باشد.
تاریخ رسمی ازبکستان تاریخ میلادی است. تعطیلات رسمی ازبکستان عبارتند از: عید نوروز، عید فطر، عید قربان، اول سال میلادی، روز زن، روز پیروزی در جنگ جهانی دوم، روز استقلال و روز قانون اساسی.
موقعیت جغرافیایی
جمهوری ازبکستان کشوری در آسیای میانه است که در سال ۱۹۹۱ پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی استقلال خود را به دست آورد. این کشور از غرب و شمال با قزاقستان ، از شرق با قرقیزستان و تاجیکستان و از جنوب با ترکمنستان و افغانستان همسایه است.
این منطقه از دو هزار سال پیش از میلاد مسیح مسکونی بود. نشانههای زندگی مردم در این دوره زمانی در شهرهای سمرقند، خوارزم، تاشکند و بخارا یافت شده است.
در سده دهم میلادی، منطقه کنونی ازبکستان جزیی از قلمرو سامانیان بود. منطقه کنونی ازبکستان بعدها به ترتیب جزئی از حکومتهای غزنوی، سلجوقی، خوارزمشاهی، مغول، تیموری و ازبک شد.
در قرن نوزدهم امپراتوری روسیه سرزمینهای خود را گسترش داد و آسیای میانه را تصرف کرد. به این ترتیب ازبکستان بخشی از شوروی شد.
ازبکستان، که در کنار جاده تاریخی ابریشم میان اروپا و آسیا قرار دارد، شامل شهرهای باستانی سمرقند و بخاراست، که به خاطر معماری های باشکوه شان شهرت دارند و زمانی از جمله مراکز غنی بازرگانی و فرهنگی جهان بودند.
وضعیت اقتصادی ازبکستان
ازبکستان پرجمعیتترین کشور منطقه آسیای میانه است و بزرگترین تولیدکننده پنبه در جهان به شمار میآید. گاز، نفت و طلا از غنیترین منابعی است که در طبیعت این کشور نهفته است.
تولید ناخالص داخلی این کشور ۱۵/۶۴میلیارد دلار است. ۱۴ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر نیروی کار این کشور را تشکیل میدهند.
بر اساس آمار وزارت کار این کشور نرخ بیکاری در ازبکستان هشت دهم درصد است و به علاوه ۲۰ درصد نیز جویای کار هستند.۳۳ درصد از مردم این کشور زیر خط فقر زندگی میکنند.
محصولات صادراتی این کشور شامل پنبه، طلا، انرژی، کودهای معدنی، فلزات آهنی و غیرآهنی، منسوجات، محصولات غذایی، ماشینآلات و اتوموبیل است که به کشورهای روسیه (۸/۲۳ درصد)، لهستان (۷/۱۱ درصد)، چین (۴/۱۰ درصد)، ترکیه (۷/۷ درصد)، قزاقستان (۹/۵ درصد)، اوکراین (۷/۴ درصد) و بنگلادش (۳/۴ درصد) صادر میشود.
محصولات وارداتی این کشور شامل ماشینآلات و تجهیزات، مواد غذایی، مواد شیمیایی و فلزات آهنی و غیرآهنی است که از کشورهای روسیه (۸/۲۷ درصد)، کره جنوبی (۲/۱۵درصد)، چین (۴/۱۰ درصد)، قزاقستان (۳/۷درصد)، آلمان (۱/۷ درصد)، اوکراین (۸/۴درصد) و ترکیه (۵/۴ درصد) وارد میشود.
تاریخچه
در سرزمینی که امروزه آن را ازبکستان مینامند، در روزگاران گذشته واحدهای کشاورزی چندی مانند خوارزم، ماوراءالنهر و درهی قرغانه پدید آمد و پایهگذار تجمع اقوام هند و اروپایی را فراهم آورد. در سدهی ششم پیش از میلاد به بخشی از ساتراپ بزرگ باختری وابسته به امپراطوری هخامنشی مبدل شد و بعد از فروپاشی هخامنشیان، اسکندر مقدونی و سلوکیان برآنجا دست یافتند. در سدهی اول میلادی به تصرف امپراطوری کوشان درآمد و سپس هونهای سفید یا هفتالیان درسال ۴۲۵ میلادی آنجا را تصرف کردند. ترکان در سدهی ششم تا هشتم میلادی هفتالیان را برانداختند و تمام نواحی عمدهی آسیای مرکزی را تحت لوای امپراطوری خاقانهای ترک درآوردند. در اواسط سدهی هشتم میلادی، اعراب مسلمان بر این سرزمین دست یافتند و دین اسلام را به سرعت در آنجا رواج دادند. در اواخر سدهی نهم، سامانیان قدرت را به دست گرفتند و فرهنگ و زبان فارسی را در آنجا اشاعه دادند و به اوج شکوفایی خود رساندند و بخارا به مرکز علم و تمدن آن روزگار مبدل گردید.
پس از سامانیان سلجوقیان و قراخناییان و خوارزمشاهیان بر آن نواحی حاکم شدند و خوارزمشاهیان در پیحملهی ویرانگر مغول سقوط کردند. چندی بعد نوبت به حملات تاتارها به رهبری امیرتیمور رسید. تیمور سمرقند را پایتخت خود قرار داد و خود وی و جانشیانش در آبادانی و شکوه شهر کوشیدند.
در سدهی پانزدهم، قوم ازبک در نواحی مرکزی قزاقستان شروع به خودنمایی کرد و در سدهی شانزدهم شبیکخان ازبک معروف به شیبانی، آخرین امیرتیموریان را برانداخت و حکومت ازباکان را در سرزمین امروزی ازبکستان و خاور افغانستان مستقر نمود. با کشته شدن شیبکخان ازبک به دست شاه اسماعیل اول صفوی، سرزمین ازبکستان به خاناتی چند تقسیم گردید و خاننشینهای خوارزم و سمرقند و خوقند و بخارا از سدهی هجدهم تا سدهی نوزدهم بر آن نواحی حکومت کردند. در پایان سدهی هجدهم، روسها شروع به نفوذ و دستاندازی در ماوراءالنهر کردند و در سال ۱۸۶۵ تاشکند را تصرف نمودند و در پی آن سمرقند و بخارا را در سال ۱۸۶۸ و خیوه را در سال ۱۸۷۳ به تحتالحمایگی خود درآوردند و سرانجام تسلط خویش را بر سرتاسر ماوراءالنهر در سال ۱۸۷۶ تکمیل کردند و به نام ترکستان ضمیمهی امپراتوری روسیهی تزاری نمودند. همزمان با استقرار نیروهای روس در سدهی نوزدهم، سیل مهاجران روسی و اسکان آنان در نواحی خوش آب و هوای ترکستان آغاز شد و موجبات نارضایتی و شورش سال ۱۸۹۸ اندیجان را فراهم کرد که این ناآرامیها تا سال ۱۹۱۶ در سرتاسر ترکستان ادامه داشت. بعد از انقلاب اکتبر، فرمانداری ترکستان در ۱۹۱۸ به جمهوری ترکستان در سال ۱۹۲۴ تبدیل شد. در سال ۱۹۲۴ جمهوری ترکستان تجزیه شد و جمهوری شورش سوسیالیستی ازبکستان تأسیس گردید که تاجیکستان نیز جزیی از آن بود. در سال ۱۹۲۹ تاجیکستان از جمهوری ازبکستان جدا شد. در سال ۱۹۳۶ و همچنین در تقسیمات کشوری سال ۱۹۶۳ جمهوری خود مختار قراقالپاق و همچنین بخشی از استپ هنگری که به قزاقستان تعلق داشت به ازبکستان واگذار شد.
طی سالهای تسلط روسها بر این سرزمین، فرهنگ عمومی به نحو چشمگیری بالا رفت و کشاورزی به ویژه در زمینه کشت پنبه توسعه یافت و به یکی از تولیدکنندگان بزرگ پنبهی دنیا مبدل گردید.
با اعلام فضای بازسیاسی گورباچف، ازبکستان خودمختاری بیشتری در امور داخلی به دست آورد و اسلام کریماف به ریاست جمهوری برگزیده شد و در اول سپتامبر ۱۹۹۱ استقلال رسمی خود را اعلام داشت.
ساختار سیاسی
حکومت ازبکستان جمهوری تک مجلسی می باشد. مجمع قانونگذاری با ۵۰۰ عضو و همچنین رئیس جمهور با رأی تمامی افراد بالغ برای چهار سال انتخاب میشوند .
شورای عالی قانونگذاری در این کشور ۱۰۰ کرسی دارد که ۸۴ نماینده آن با رای مردم و ۱۶ نماینده به انتخاب رئیس جمهور برای دورهای پنج ساله انتخاب میشوند.
مجلس ملی این کشور ۱۲۰ کرسی دارد که نمایندگانش با رای مردم برای دورهای پنج ساله تعیین میشوند.
قانون اساسی ازبکستان در تاریخ ۸ دسامبر ۱۹۹۲ در یک مقدمه ۶ بخش، ۲۶ فصل و ۱۲۸ ماده به تصویب رسید. طبق اصل ۱۵ قانون اساسی الویت قانون اساسی بر دیگر قوانین بدون قید و شرط تصریح می شود.
احزاب و یا گروههای مهم و تاثیرگذار
در حال حاضر سه حزب قانونی در ازبکستان وجود دارند که عبارتند از:
۱ – حزب دموکراتیک خلق ازبکستان ، رهبری این حزب به عهده ی اسلام کریم اف است. این حزب دولتی است و به طور کامل از سیاست های دولت حمایت می کند. روزنامه ی «آوازی» ارگان این حزب محسوب می شود.
۲ – حزب وطن ترقیاتی، این حزب معتقد به دخالت کمتر دولت در اقتصاد، حرکت سریع تر به سوی بازار آزاد و روی کار آمدن نخبگان، به ویژه نخبگان اقتصادی، اعم از اشراف و صاحبان صنایع است. ارگان این حزب روزنامه ی «وطن ترقیات» است.
۳ – حزب عدالت، این حزب خواستار تحقق حقوق بشر، اجرای عدالت اجتماعی و تحکیم اصلاحات دموکراتیک در چارچوب نظام جمهوری اسلامی است.
و احزاب غیر رسمی که در ازبکستان فعلیت دارند عبارتند از:جنبش مردمی بیرلیک ،حزب دموکرات ارک، جنبش اصلاحات دموکراتیک، حزب احیای اسلامی، حزب التحریر ، جنبش اسلامی ازبکستان
ساختار فرهنگی
در ازبکستان، بنیاد مشخصی که فقط در زمینهی فرهنگ فعالیت کند و تمامی زمینههای فرهنگی را در بر بگیرد احداث نشده ، ولی بخش بزرگی از فعالیتهای برخی از بنیادهای اجتماعی را فعالیتهای فرهنگی تشکیل میدهند، مانند:
- بنیاد حراست، حفظ مطالعه، تحقیق، احیا و تبلیغ میراث تاریخی، فرهنگی، علمیو سنن و ارزشهای ملی.
- بنیاد مطالعه و تحقیق دربارهی دورهی معینی از تاریخ کشور و ملت و اعادهی حیثیت از قربانیان و محکوم شدگان دورهی کمونیستی.
- بنیاد کمک به بخشها یا مؤسسات مختلف علمی، فرهنگی، هنری، آموزشی و غیره.
- بنیاد کمک به سازمان یا موسسه جداگانه.
جایگاه و کارکرد رسانه های گروهی :
اولین روزنامه به زبان ازبکی در سال ۱۸۹۸ م به نام «روزنامه ولایتی ترکستان» منتشر شد. از ۱۹۰۵ روزنامههای دیگری چون: آیینه، خورشید، صدای ترکستان، توران و الغ ترکستان به چاپ رسید. در حال حاضر حدود ۳۹۰ روزنامه و ۷۰ مجله در ازبکستان به چاپ می رسد. در زمره روزنامه های فعلی ازبکستان می توان به: خلق سوزی، ازبکستان آوازی، ترکستان، ازبکستان ادبیاتی و صنعتی، تاشکند آقشامی، معرفت و… اشاره کرد. روزنامه های مذکور به زبان ازبکی چاپ می شوند.
روزنامههای روسی زبان نیز از قبیل «نارودنای اسلوا» و « چرنی » و « آواز تاجیک» به زبان تاجیکی و با حروف ریل چاپ می شوند. در بین مجلات می توان به گلستان، شرق یولدوزی، یاشلیک ،گلخن و غنچه اشاره کرد .
علاوه بر شبکه های دولتی، ازبکستان دارای ۳۵ ایستگاه تلویزیونی و چندین کانال رادیویی خصوصی – از جمله ۱۵ کانال در تاشکند – است. با وجود اینکه دسترسی به برخی کانالهای خارجی از طریق ماهواره میسر است .
خبرگزاری ملی ازبکستان در سال ۱۹۲۴ تاسیس شده، قبل از کسب استقلال به عنوان شعبه «تاس» (خبرگزاری اتحاد شوروی ) فعالیت داشت. امروزه خبرگزاری ازبکستان تنها آژانس خبری است که خبرهای داخلی و خارجی را برای روزنامه ها ، مجلات و رادیو و تلویزیون ازبکستان تهیه می کند. اخبار به زبانهای ازبکی و روسی تهیه می شوند. خبرگزاری ازبکستان با خبرگزاریهای چین، ترکیه، روسیه و چند کشور دیگر اخبار را مبادله می کنند. در تمامی استانها خبرنگاران و عکاسان خبر گزاری حضور دارند.
رادیو : اولین ایستگاه رادیویی آسیای مرکزی در سال ۱۹۲۱ در تاشکند بر پا شد. اما پخش برنامه های منظم رادیویی در سال ۱۹۲۷ شروع به کار کردند. رادیو ملی ازبکستان در حال حاضر در ۳ کانال روزانه ۵۹ ساعت برنامه پخش می کند. برنامه ها به زبان ازبکی، روسی، تاجیکی، قزاقی و تاتاری پخش می شوند. بخش برون مرزی رادیو ازبکستان نیز هم اکنون روزانه ۱۴ ساعت در ۱۵ زبان از جمله فارسی، انگلیسی، عربی، هندی، اردو، ازبکی و… برنامه پخش می کند.
تلویزیون : شرکت دولتی رادیو و تلویزیون ازبکستان تحت نظر کابینه وزرا اداره می شود ، رییس آن در سطح وزیر است. پخش برنامه های منظم تلویزیونی از سال ۱۹۵۶ آغاز شده است . برنامه ها عمدتاً به زبان ازبکی و بخشی از آن به زبانهای روسی، تاجیکی ، اویغوری ، قزاقی ، قرقیزی ، کره ای ، آلمانی و انگلیسی پخش می شوند. در سالهای اخیر تلویزیون خصوصی در شهر های تاشکند و سمرقند در حال رونق است و همزمان در چند شهر تلویزیون کابلی نیز رواج یافته است. برج تلویزیون ازبکستان ۳۷۵ متر ارتفاع دارد، پس از برج آستانکنیو مقام دوم را در بین کشور های مشترک المنافع دارد. در ارتفاعات ۱۰۵ و ۱۱۰ متری برج مذکور رستوران گردان وجود داشته، در ارتفاع ۲۰۵-۲۱۰ متری اداره هواشناسی و بخش فنی قرار دارند.
وضعیت انتشار کتاب و کتابخوانی
مردم ازبکستان علاقه وافر به کتابخوانی دارند و مطالعه کتاب را خیلی دوست دارند و کتابهای ارزشمند موجود در غرفه ازبکستان در بازار جهانی کتاب نمایشگاه تهران ، شاهدی بر کتابخوان بودن مردم ازبکستان است.
از موسسات انتشاراتی موسسه «شرق» «ازبکستان» «اقی تور چی» «یازووچی » و «غفور غلام» در زمره مؤسسات عمده به شمار می آیند. اخیراً موسسات انتشاراتی خصوصی نیز در حال تاسیس هستند.
نظام آموزشی ازبکستان
آموزش ابتدایی عمومی در ازبکستان از هفت سالگی آغاز میشود و به مدت چهار سال ادامه دارد. سپس دانشآموزان دوره پنج یا شش ساله آموزش پایه عمومی – حرفهای را طی میکنند و سرانجام وارد دوره دو ساله آموزش متوسطه عمومی یا حرفهای میشوند. از این رو طول تحصیلات پیش از دانشگاه در این کشورها یازده تا دوازده سال میباشد.
تعلیم و تربیت در کلیه مقاطع تحصیلی رایگان است.
سیستم آموزشی ازبکستان تا سال ۱۹۹۰ بر طبق مدل شوروی ارائه می شد ولی از این سال به بعد تغییراتی بخصوص در دروس مربوط به تاریخ و ادبیات ازبکستان به عمل آمد و ساعت آموزش آنها افزایش یافته، از ساعات تدریس زبان روسی کاسته شد.
طبق ماده ۴ قانون اساسی زبان دولتی ازبکی است و تدریس به زبان ازبکی انجام می شود ولی صرفنظر از این مطلب ، تدریس در مدارس به ۷ زبان انجام می شود از جمله ازبکی ، روسی، قزاقی، قراقالپاقی، قرقیزی، تاجیکی و ترکمنی. در کنار این زبانها، زبانهای خارجی چون: فارسی، عربی، هندی، چینی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی و… در ازبکستان تدریس می شود.
وضعیت آموزش عالی و مراکز مهم دانشگاهی
نظام آموزشی کشورهای مستقل مشترک المنافع و آسیای میانه مشابه کشور روسیه میباشد. مراکز آموزش عالی در ازبکستان به چهار دسته شامل دانشگاههای دولتی، مراکز کارآموزی تخصصی، کالج های دولتی و مؤسسات آموزش عالی خصوصی تقسیم میشوند.
مراکز آموزش دولتی شامل دانشگاهها ، دانشگاههای صنعتی، مؤسسات کشاورزی، مؤسسات حقوقی ، مؤسسات و مراکز پزشکی، تربیت معلم و غیره میباشند.
پذیرش دانشجویان ازبکی در دانشگاهها توسط کمیته دولتی و بر اساس داشتن دیپلم دبیرستان و قبولی در امتحان ورودی انجام میشود. امتیازهای بدست آمده در امتحان ورودی نیز نقش عمدهای در پذیرش دانشجویان روسی دارد. تحصیلات رایگان دانشگاهی فقط شامل افرادی میشود که حد نصاب لازم را در امتحان ورودی دانشگاه مربوط کسب نموده باشند.
مراکز مهم آموزش عالی و دانشگاهی ازبکستان
آکادمی علوم : آکادمی علوم ازبکستان در تاریخ ۴ نوامبر ۱۹۴۳ به عنوان شعبه آکادمی علوم اتحاد شوروی تأسیس شد و در بدو تاسیس دارای ۱۹ انستیتوی پژوهشی و ۲۳ مرکزعلمی ۱۱ موزه و ۶ موسسه کوچک بود. آکادمی علوم دارای ۵ گرایش است:
فیزیک و ریاضی، مکانیک و مدیریت و آمار ، شیمی ، تکنولوژی و زمین شناسی ، زیست شناسی و علوم اجتماعی است .
اکادمی علوم زیر نظر کابینه وزرا اداره میشود و رئیس آن در سطح وزیر است.
از دیگر دانشگاههای مهم ازبکستان عبارتند از: دانشگاه دولتی اندیجان ، دانشگاه دولتی بخارا ، دانشگاه دولتی فرغانه ، دانشگاه دولتی گلستان ، دانشگاه دولتی قرهقالپاق ، دانشگاه دولتی کارشی ، دانشگاه دولتی نمنگان ، دانشگاه ملی ازبکستان ، موسسه دولتی معماری و عمران سمرقند ، دانشگاه دولتی سمرقند .
بی سوادی در این کشور تقریباً ریشه کن شده، در علوم ریاضی، فیزیک، انرژی و زمین شناسی پیشرفت خوبی به عمل آمده است.
مراکز و نهادهای دینی دولتی
کمیته تشکیلات دینی و اداره مفتیات عهده دار امور دینی می باشند. در ازبکستان که بیش از ۸۸ درصد سکنه آن مسلمان هستند، دارای دو مدرسه علمیه است. این مدارس تحت نظر کمیته امور دینی اداره می شوند و تعلیم و تربیت روحانیون را نیز عهده دار هستند. که عبارتند از: مدرسه میرعرب و انستیتوی عالی امام اسماعیل بخاری.
مدرسه میرعرب در سال ۱۵۳۶م در شهر بخارا تاسیس شد و انستیتوی عالی امام اسماعیل بخاری در اواسط قرن شانزدهم میلادی به نام برک خان در شهر تاشکند احداث شد و در سال ۱۹۷۴م به یادبود هزارودویستمین سالگرد تولد امام بخاری به اسم فعلی تغییر نام یافت
سیستم تعلیمات دینی در ازبکستان تا حد قابل ملاحظهای اصلاح گردیده و در حال حاضر شامل معهد یا مدرسه ی عالی اسلامی بنام امام البخاری، ده باب مدرسه تحت نظارت ادارهی امور دینی ازبکستان، یک باب مکتب علوم دینی، ویژه ی کلیسای پراواسلاو روس و یک باب مکتب دینی برای فرقههای پروتستان می باشد .
بیشتر شیعیان ازبکستان در بخــــارا و سمرقند زندگی میکنند و اکثراً به زبان فارسی– تاجیکی صحبت میکنند. گروه دیگری نیز شیعیان آذری هستند، که در زمان استالین از جمهوری آذربایجان به این منطقه تبعید شده و بیشترشان در راه آهن به کار گماشته شدهاند . آمار تقریبی شیعیان حدودا ۵۰۰ هزار نفر تخمین زده می شود .
دانشگاه اسلامی تاشکند، زیر نظر هیئت وزیران جمهوری ازبکستان و طبق فرمان رییس جمهور این کشور در هفتم آوریل سال ۱۹۹۹ تاسیس شد. ریاست دانشگاه اسلامی تاشکند را آقای دکتر ّ ظهر الدین حسین الدین اف ّ مشاور رییس جمهور در امور ادیان به عهده گرفت. این دانشگاه دارای دو دانشکده به نام های ّ دانشکده ی تاریخ و فلسفه ی اسلامی ّ و دانشکده ی فقه ، اقتصاد و علوم طبیعی میباشد.
مراکز ایرانشناسی و ایرانشناسان معروف
دانشگاه شرقشناسی ، دانشگاه دولتی تربیت مدرس تاشکند، دانشگاه اسلامی تاشکند، دانشگاه ملی ازبکستان ، دانشگاه زبانهای جهان، پژوهشگاه شرق شناسی ابوریحان بیرونی ازبکستان .
این کشور در حکم پدر فرهنگی کشورهای آسیای مرکزی می باشد.گنجینههای بی نظیر و کم نظیر نسخ خطی فارسی از دانشمندان و ادیبان ایرانی در کتابخانههای آن وجود دارد .
جایگاه زبان و ادبیات فارسی
اکثر مفاخر فرهنگی ازبکستان فارس زبان بوده و آثار آنان همه به زبان فارسی است. رابطه نزدیک فرهنگ ایران وازبکستان در زبان ازبکی تاثیر شگرفی داشته است به گونهای که حدود ۳۰ درصد واژههای ازبکی ریشهی فارسی دارد.
نگاهی به موقعیت مسلمانان ازبکستان
به لحاظ ریشه دار بودن اسلام در این سرزمین و علاقه و اعتقاد عمیق مردم به آن حضور مردم در مساجد برای انجام فرائض یومیه و به ویژه نماز جمعه چشمگیر است .
نمازهای عید فطر و قربان و مراسم جشن های نوروزی و همچنین احیاء مساجد و مدارس علمیه در این کشور از اهمیت خاصی برخوردار است .
بیش از ۲۰۰۰ مسجد در ازبکستان پذیرای نمازگزاران مؤمن و مسلمان هستند.
تعداد حجاج ازبکستانی برای تشرف به حج بین پنج هزار تا شش هزار نفر متغیر بوده و بستگی به شرایط عربستان دارد .
ماه مبارک رمضان در ازبکستان
در ازبکستان آئینهای ماه رمضان بسیار نیکو برگزار میشود.
مردم ازبکستان پس از استقلال یافتن کشورشان، مراسم و آئین مذهبی و دینی خود را با آزادی انجام میدهند.
فضای ازبکستان در آستانه فرا رسیدن ماه مبارک رمضان بسیار معنوی میشود و یکی از سنتهای نیکوی مردم ازبکستان دیدار با خویشاوندان، صله رحم و ملاقات با بزرگان است.
مردم این کشور برای مردم کم درآمد و یتیمان کمک مالی فراهم می کنند و به عیادت بیماران میروند. دیدن پدرو مادر و خانواده نیز از رسوم مردم ازبکستان است.
مسلمانان این کشور ماه مبارک رمضان را بسیار گرامی و عزیز میدارند، آئین برگزاری مراسم افطاری، محافل قرآنی، مناجات و دعا به خصوص در شبهای قدر و پختن غذاهای مخصوصی هنگام افطار و سحر از عادات پسندیده مردم این کشور است.
ضیافت افطاری در این ماه برای مسلمانان چنان مهم است که هر کس به اندازه توان خود غذایی فراهم میکند و با دیگران تقسیم میکند، افرادی که توان مالی بیشتری دارند با قربانی کردن دام، به مردم کم بضاعت افطاری می دهند، آنها معتقدند برپایی مراسم ماه رمضان و پهن کردن سفره افطاری برای دیگران، موجب اجر بیشتر و بهره از نعمات الهی میشود.
برای مراسم افطار فردی روحانی دعوت میشود تا سخنرانی کند. در مراسم افطاری بانوان، بانوی خطیبی که به مجلس برای سخنرانی دعوت میشود “بی بی آتون” لقب دارد.
شیرینی مخصوصی مردم مسلمان ازبکستان، “نشالده” نام دارد.
این شیرینی از سفیده تخم مرغ، شکر و ریشه گیاه “یتیمک” تهیه میشود.
آنها نشالره را با “تالقان” (یک نوع غذایی که نان سفت را آرد میکنند و با شکر و مغز گردو مخلوط میکنند) استفاده میکنند و مثل اغلب کشورهای مسلمان، خرما از اجزای سفره افطار است، “نشالره” شیرینی مخصوصی ماه رمضان است که با اتمام این ماه، تهیه آن نیز پایان مییابد.